• Тоҷикӣ
  • Русӣ
  • Англисӣ
Хабарҳо - Тарбия

Фарқиятҳои  фарҳанги  Ғарб  ва  таъсири  он ба арзишҳои

фикрии ҷавонони  Осиё

Фарҳанг  системаи  муштараки  бовариҳо, арзишҳо  ва  равияҳо  мебошад, ки бо мурури  замон мардум  ба он  бо  нуқтаҳои   назари  мухталиф  андешаронӣ  мекунанд.

Бо сухани  дигар  фарҳангро  метавон  роҳи  зиндаги  донист, яъне  роҳе, ки афроди  як  миллат  дар  баробари  якдигар  ва  дар  мукобил  бо  мухит  барои  бехтар  зистан  баргузидаанд. Аз  як  насл  ба  насли  дигар аз  тарики  ёдгорӣ  мунтакир  мешаванд. Вакте  ки  акл  ва  андеша  бо  якдигар  рӯ  ба  рӯ  мешаванд,  фарҳанг  ба  вуҷуд  меояд. Фарҳанг  низ  дар  партави  ақлу  андеша  ба  ҷило  ронда  мешавад, ва  он  ҳастии  аввалияи  шахсияти  инсон  мебошад, ки  дар  ибтидо  дар  оғуши  модар  ҷавониро  мегузаронад, аммо  дар  дили  фарҳанг  рушд  мекунад.

Фарҳанг  бо  майнаи  инсон  ё  бо  ибораи  дигар  бо  ақлу  андеша  робитаи  мутақобил  дорад.  Шахсият  низ  дар  натиҷаи  ба  ҳам  омехтагии  фарҳанг  ва  ақлу  хирад  ба  вуҷуд  меояд. Вилиям  Кордил  аввалин  донишманде, ки бо  пажӯҳишҳои  худ  дар  риштаи  улуми  инсонӣ  нақши  фарҳанги  Шарқ  ва  Ғарбро  дар  рушди  шахсияти  инсон  мавриди омӯзиш  қарор  додааст. Дар  яке  аз  ин  пажӯҳишҳо  кӯдакони  Амрикоиро  бо  кӯдакони  Ҷопониҳо  мавриди  таҳлил  ва  омӯзиш  қарор  додааст.

Аз  ҷумла   ӯ  нишон  додааст, ки кӯдакони  амрикои  нисбати  кӯдакони  чопони  зудтар  ҳаракати  ҷисмонӣ, бозӣ  намудан  ва  сӯҳбат  карданро  оғоз  менамоянд, ки   дар  ин  замина онҳоро  фарҳанги  Амрикоӣ  тарбия  намудааст:  модарон  фарзанди  худро  ҳарчи  зудтар  бо  таҳаррук  ва  такаллум  ва  озодию  мустақил  зистан  ташвиқ  менамоянд.

Пажӯҳишҳо  нишон  медиҳанд, ки кӯдакони  америкоӣ  нисбат  ба  кӯдакони  дигар  дар  ҷаҳон  зудтар ба  ҳарф  задан  қобилият  доранд. Дар  роҳравӣ  ва  корҳои  мустакилона,  ҳамчунин  хӯрок  хурдан, либос  пӯшидан  ва  бастани  банди  пойафзол  зудтар  аз  кӯдакони  Осиёӣ  анҷом  медиҳанд, ки  ин  худ  як  фарҳанги  пешрафта  дар  дунёи  Ғарб  аст. Фарҳанги  Ғарб  чавононро дар  рӯҳияи  мустақил  ва  фориғ  будан аз  масъулияти  хонаводагӣ  тарбият  мекунанд, аммо  дар  фарҳанги    Шарқ аз  ҷумла  кишварҳои  дар  ҳоли  пешравӣ  (аз  ҷумла  Тоҷикистон), итоат  ба  падару  модар  воҷиб  аст.

Ҷавонон  эҳсоси  масъулият  дар  муқобили  хонаводаашон  мекунанд, аз  ҷумла  фарқиятҳои  Шарқ  ва  Ғарбро  метавон  чунин  шумурд. Ҳамкорӣ  дар  инсонҳои  Машриқзамин, хусусан  дар  робитаи  ҷавонон  пас  аз  издивоҷ  бо  хонаводаи  худ  бештар  аз  ҷавонони  ғарбӣ  аст. Шуғл  ба  гузашта  дар  Шарқ  ва  таваҷҷӯҳи  бештар  ба  оянда  дар  Ғарб  яке  аз  фарқиятҳои  фарҳангӣ  мебошад. Иттиҳоди  ба  сарнавишт  дар  Шарқ  ва  сарнавиштсозӣ  дар  Ғарб, канор  омадан  бо  табиат  дар  Шарқ  ва  ғалаба  ба  табиат  дар  Ғарб, суннати  будан  дар  Шарқ  ва  навоварӣ  ва  ибтикор  дар  Ғарб, риояти  одоб  дар  Шарқ  ва  беэътиноӣ  ва  беодобӣ  дар  Ғарб  бузургтарин  фишори  рӯҳӣ  ва  фарҳангӣ  барои  касоне  мебошад, ки  бо  иҷбор  аз  фарҳанги  аввала  ҷудо  шуда  ва   дар  нуқтаи   географияи  дигар  сокин  шудаанд  ва  аз  ҳимоятҳои  иҷтимоӣ  ва  робитаҳои  дӯстона  ва  ному  насаби  худ  маҳрум  шудаанд. Бидуни  истисно  ин  фишор  ҳар  гурӯҳи  инсонӣ:  чӣ  навзод, чӣ  кӯдак, чӣ  ҷавон  ва  калонсолро  таҳти  таъсир  қарор  медиҳад.

Аз  қадимулайём  ин  ҷониб  гуфта  шуда  буд, ки ҳастии  аввалияти  шахсияти  кӯдак  дар  оғуши   модар  ба  вуҷуд  меояд, аммо  ин  оғуши  модар  дар  Ғарб  фақат  дар  лаҳзаи  таваллуд  маҳдуд  шудааст, зеро  ба  зӯрӣ  навзод  шишаи  ширхӯриро  аз  дастони  каси  дигаре  мегирад  ва  дар  гаҳвораи  худ  бидуни  ҳузури  модар  бояд  онро  бинӯшад. Сохтори  ихтисори  Ғарб  низ  ҳамроҳ  бо  хубӣ  занон  ва  модаронро  бо  ҳузури  фаъол  дар  ҷомеа  мехонанд  ва  дар  манзил  нишастан,  хонадорӣ   ва  бачадорӣ  карданро  ор  медонанд.

Муҳоҷирине, ки  аз  Шарқ  ба  Ғарб  меоянд  ногаҳон  ин  арзишҳоро  дигаргун  мебинанд  ва  ночор  барои  идомаи  ҳаёт  бояд  аз  арзишҳои  ҷадид  пайравӣ  кунанд.

Андешаҳо  ва  тафаккури  ба  вучудомада  нисбати  даврони  гузашта  дар  бисёр  аз  манотиқи  Шарқ  қобили  мушоҳида  аст. Андеша  ва  тафакури  даврони  Ғарб  дар  баъзе  аз  кишварҳои  ҷаҳон  бахусус  кишварҳои  Европоӣ, ки   тамаддуни  ҷадиди ғарбиро  эҷод  кардаанд,  дида  мешавад. Аз  тарафи  дигар,  ин  масъала  дар  кишварҳои  Шарқӣ  мушоҳида  мешавад. Меъёри  мо  дар  баррасии  андешаҳои  Шарқ  боз  ҳам  ҳамон   асосҳои  фарҳангӣ  ва  андешаҳои  дуруст  аст. Аммо  бо  далелҳои  воқеи метавон  арзёбӣ  намуд, ки  мактабҳои  фарҳангӣ  тафакур  ва  андешаҳои  арзишманд  иброз  доштаанд. Фарҳанги  инсонпарварӣ  ончунон дар  Шарқ  бисёр  мавриди  таваҷҷӯҳ  ва  арзишманд  аст, ки  дар  мактабҳои  Ғарб  мушоҳида  намешавад.

Дар  фарҳанг  ва  тафаккури  Машриқзамин  инсон  ва  ҷаҳон  таҳти  ҳимояи Худо қарор мегирад, аммо дар тафакури ҷадиди  ғарбӣ  сароғози  ҳамаи  арзишҳои  башар  мусбат  мебошад. Яке  аз  омилҳои  муҳим  ва  таъсиркунанда  дар  ин  ҷараён  зери  таъсири  худ  қарор  медиҳанд.

Кишварҳое  мавҷуд  ҳастанд, ки   бо  далели  доштани  технология  ва  имкониятҳои  фарҳангии  бештар  қобили  нуфузи  дигар  кишварҳо  ҳастанд.

Эҳсоси  тақлиди  баъзе   ҷавонон  ба  гурӯҳҳои  мусиқии  Ғарби, ки  таваҷҷӯҳи  зиёд  дорад,   яке  аз  дигар  ночуриҳои  иштимоӣ  дар  ҷомеаи  Шарқ  шудааст. Ин  масъаларо  аз  нигоҳи  мухталиф   метавон  мавриди  баррасӣ  қарор  дод. Масалан  нақши  ҷомеа  ё  низоми  иҷтимоӣ  дар  муҷаҳаз  намудани  баъзе  аз ҷавонон дар баробари  густариши  моделҳои арзишҳои фарҳанги Ғарби мавриди баррасӣ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        қарор  гирад.  Бо   ҳамин   далел   таҳқиқи  муосир  қасд  дорад, ки  нақши омилҳои иҷтимоию фарҳангии муосирро бо алоқамандии  ночавонмардони  машрикзамин дида  баромада,  бо  далелҳо  фарҳанги  ғарбиро  бо  хусусиятҳои  хоси  худ баррасӣ  намоянд. Бо  таваҷҷӯҳ    низоми  иҷтимоии Машриқро аз як тараф,   аз  тарафи дигар  ба  ниёзҳои   равоншиносии ҷавонон таваҷҷӯҳ нашудааст  ва  онҳо  ниёзе  ба  доштани  ҳуввияти иҷтимоӣ доранд ва  гузашта  аз  ин,   амалӣ  нодуруст  ва  номуносиб, ки бо арзишҳои фарҳангии ҷомеа тавассути ниҳоди  хонавода, мадраса, расонахое, ки натавонистанд ҷавонон ва  ноҷавонмардонро алокаманд кунанд ва моделҳои муносиб  ва  арзишҳои  фарҳанги  ҷомеавиро  барои  онҳо  таъриф  кунанд.

Ҳамчунин ҷавонон таҳти  таъсири муҳит ва зиндагӣ, шаҳрҳи  арзишҳои  фарҳангӣ -  ичтимоии худро  аз  даст медиҳанд  ва  дар  натиҷа  дучори  беҳуввиятии  иҷтимоӣ  ва  фарҳангӣ  мешаванд. Онҳо  таҳти  таъсири  фарҳанг  ҳуввияти  иҷтимоии  худро  шакл  медиҳанд. Яке  аз  мавзӯъҳои  мавриди  таваҷҷӯҳ  дар  барномаҳои  равоншиносӣ  ва  ҷомеашиносии  кишвари  мо пайдоиши  арзишҳои  иҷтимоию   фархангӣ  ва  шаклгирии он дар  шахсияти  чавонон  ин  арзиш  аст. Таҳлили  осори  тарбияти ин барнома  яке  аз  таҳаввулоти  азими  таълиму  тарбият  дар  асри  ҳозира  аст. Иртиботи  байни  фарҳангҳо  маъмулан  робитаест, ки  байни  аъзои  фарҳангҳо  мухталиф  ва  ё  миёни намояндагони  фарҳанги  ба  вучуд  меояд. Масалан,  агар  дар  Чин  модарбузург  ва  падарбузург  тарбияи  кудакро  ба  ӯҳда  доранд,  дар  Африко  ин  вазифа  ба  уҳдаи  хоҳар  ва  бародари  бузургтар  мебошад. Дар  Ғарб  ин  муносибатҳо  комилан  фарқ  мекунанд  ҳама  бояд  кор  кунанд,  то  суратхисобхо  дар  охири  моҳ  пардохт  шаванд,  барои  навзод  ва  кӯдак  ҳам  барномарезӣ  шудааст, онҳо  бояд  соатҳои  тулонӣ  дар  кӯдакистонҳо  умр  ба  сар  баранд, то  падар  ва  модар  хаста  ва  куфта  онҳоро  аз  кӯдакистонҳо  ба  хона  биоваранд  ва  ҳар  кадом  битавонанд  ба гӯшаи  олами  худ  фурӯ  раванд дар мавриди  навҷавонон  гуфтан  ҷоиз  аст, ки  аз  Осиёи  Ҷанубӣ  Шарқӣ  ҷавонписари  мард ба иллати  ёдгирӣ  бо  суръати  забон  ва  пазируфтани  фарҳанги  ҷадид ба кор гирифта  мешаванд  ва  дар  ибтидо  мададгори  зиндагии  хонавода  мешаванд.

Бо  суханони  дигар  гӯё  ин  қабил  ҷавонон  бидуни  он, ки  аз синни балоғат  мегузаранд  нақши  фарди ба балоғат  расидаро  иҷро  мекунанд  ва дар ҳамон ҳол дар  канори  худ ҷавони  Амрикоӣ ё европоиро  мушоҳида мекунанд, ки  барои  чанд  сол  дурии  балоғати  худро   бо  кайфияти вижа  гузаронанд  ва  омодаи  кор  ва  масъулият  он  ҳам  барои  худаш  мешавад.

М.Саидов мудири кафедра, дотсент,  Г. Маҳумудова ассистенти кафедраи психологияи ДДОТ ба  номи С Айнӣ

 
free pokerfree poker

ПАЁМИ ДОНИШГОҲ




 

 

 

surat 91.png - 36.52 Kb


  • Номи пурра: Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон  ба номи Садриддин Айнӣ
  • Суроға:, 734003, шаҳри Душанбе, хиёбони Рӯдакӣ 121
  • Телефон: +992(37) 224-13-83
  • WWW: tgpu.tj, E-mail: info@tgpu.tj