ФИЛОЛОГИЯИ ЭРОНӢ

ФИЛОЛОГИЯИ ЭРОНӢ, як бахши филология буда, ҷузъи таркибии системаи донишҳое, ки дар илм бо номи эроншиносӣ (иранистика) маъруф, забонҳои эронӣ ва осори хаттию шифоҳии ба ин забон сабтгардидаро дар алоқамандӣ бо таърихи ҷомеаи эронӣ мавриди таҳқиқу баррасӣ қарор медиҳад. Мавзуъ ва ҳадафи асосии он таҳқиқи забонҳои эронӣ ва тамоми осори адабию илмӣ ва фарҳангии мутааллиқ ба ин забонҳост. Ҳар як забони гурӯҳи эронӣ ва ҳар як лаҳҷаи он мавриди таҳқиқоти ин соҳа қарор мегирад. Забонҳои эронӣ ва тамаддуни эронӣ мафҳуми васеъ буда, дар навбати худ омӯзиши забону тамаддуни халқҳои гуногунро, ки дар гузашта аз як халқи эронинажод пайдо шудаанд, вазифаи асосии худ қарор медиҳад. Азбаски халқҳои эронинажод таърихи дурударози ташаккули худро аз сар гузаронидаанд, ҳудуди таърихии тамаддуни онҳо низ васеъ буда, аз давраҳои қадим то давраи имрӯзаро дар бар мегирад. Катибаҳои форсии қадим ва матни Авесто, адабиёти динӣ ва дунявии форсии миёна, ҳуҷҷатҳои дар рӯи лавҳачаҳои гилин нақшгардидаи забони паҳлавӣ, осори хаттии суғдӣ, катибаҳои хоразмӣ, бохтарӣ, дастхатҳои форсии классикӣ, навиштаҳои забонҳои муосири форсӣ, тоҷикӣ, дарӣ, пашту, курдӣ, осетинӣ, осори фолклории забонҳои эронии бехатти имрӯза барои илми эроншиносии имрӯза ҳамчун сарчашма ва объекти таҳқиқ хидмат мекунанд.

Осори хаттию шифоҳии миллату халқиятҳои эронитабор таърихи беш аз сеҳазорсола дошта, аз Авесто то Рӯдакӣ ва аз Рӯдакӣ то ба имрӯз рушду камол ёфта, ба хазинаи маънавии умумибашарӣ дастовардҳои беназиреро эҳдо кардааст. Забони мабдаи умумиэронӣ, ки пас аз инқирози забони мабдаи ориёнӣ ё ҳиндуэронӣ тақрибан дар миёнаи ҳазорсолаи дуюми то мелод арзи вуҷуд кард, ба сифати асоси моддии умумияти таърихии мардуми эронӣ хидмат мекунад.

БАҲОР (Е) ДАР ДИЛИ ЗИМИСТОН (ҶАШНИ САДА САД МАЪНИЮ МАЗМУН ДОРАД)

Аввалсухан

Ниёгони мо ҳар кӣ буданд, пеш,

Нигаҳ доштандӣ ҳам ойину кеш.

Ниёгони мо дар замонҳои пеш аз тариқи гардиши хуршед, сояи сангу кӯҳ ва ҳатто аз рӯйи узвҳои бадан вақтро муайян мекарданд, ки ин ҳисобро “гоҳшуморӣ” (солшуморӣ ва ё тақвим низ) мегуфтанд. Моҳҳои мардуми ориётабор аз 12 моҳ иборат буда, ҳар рӯзи ҳар моҳи сирӯза низ номи фариштаеро дошт, яъне 30 рӯз дорои номи махсус буд. Маъмулан яке аз рӯзҳои ҳар моҳ бо номи ҳамон 12 моҳ ҳамном мешуд. Ба ин ҷиҳат, он рӯзи ҳамномро чун рӯзи нек бо шодиву сурур ҷашн мегирифтанд, ба он эҳтиром мегузоштанд ва ниёиш менамуданд. Аммо ҷашнҳои Наврӯз, Тиргон, Меҳргон ва Сада барои ниёгони мо арзиши бештаре доранд.