Таъсуби дини монеэҷодкунии пешрафти ҷомеа

Чанд соли охир таъбири “экстремизми динӣ” дар сархати расонаҳо қарор гирифтааст. Яъне, бо истифода аз номи дин содир гардидани ҷиноятҳои махсусан хатарнок ва даҳшатафкан боиси ташвиши ҷомеаи ҷаҳонӣ гардидааст. Дарвоқеъ, ҷои таассуф аст, ки аз ин навъи ҷиноят дар баъзе ҳолат на ҳамчун экстремизми динӣ, балки ҳамчун “экстремизми исломӣ” ном мебаранд. Дар ҳоле ки борҳо аз ҷониби уламои дини мубини Ислом, донишмандон ва пажӯҳишгарон собит шуда, ки Ислом ҳар гуна ифроту тафритро шадидан маҳкум намуда,

ҷонибдори раҳму шафқат, дӯстиву мурувват, некиву накукорӣ, ҳамзистии мусолиматомез, ҳамраъйиву ҳамдигарфаҳмӣ ва муҳаббату таҳаммулпазирист. Гузашта аз ин, бояд таъкид намуд, ки ҳодисаҳои қатлу куштор ва экстремизму терроризм аз ҷониби ашхос ва ҷомеаи мухталиф содир мешавад. Яъне, миёни экстремистон метавон ҳам намояндагони дини масеҳият, ҳам яҳудӣ, ҳам ислом ва амсоли онро дарёфт. Аз ин лиҳоз, тавъам донистани экстремизм фақат бо дини мубини ислом андешаи ботиле беш нест. Ба қавли Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ифротгароӣ ва терроризм дин, мазҳаб ва миллат надорад ва бо ин зуҳуроти нангин омехта кардани ислом кори нодуруст аст. Аммо таҷриба собит месозад, ки танҳо бо гуфтани он, ки “Ислом ҷонибдори даҳшатафканӣ ва ифротгароӣ нест” наметавон ин мушкили ҷиддӣ ва фаромиллиро аз байн бурд. Зеро дар ҷаҳони муосир гурӯҳ ва равияҳои алоҳидаи манфиатҷӯ бо доғдор намудани номи Ислом ҳар гуна нақшаву амалиёти хунину нангини худро аз номи ин оини муқаддас пиёда месозанд ва Исломро ҳамчун “дини ифротӣ” муаррифӣ менамоянд. Бояд иқрор шуд, ки таърихи Ислом ҳодисаҳои зиёди хушунату ифротгароӣ дар динро, ки аз ҷониби афроди алоҳида анҷом пазируфтаанд, дар ёд дорад. Аммо дар ҳар сурат, ҳеҷ яке аз чунин ҳодисаҳо ба таълимоти Ислом бастагӣ надоранд. Дини Ислом ҷонибдори он аст, ки дар ҳалли мушкилоти иҷтимоиву иқтисодӣ аз усули эътидол ё миёнагароӣ кор гирем. Ин эътидол ё миёнҷигарӣ бояд дар асоси оёти сареҳи қуръонӣ ва аҳодиси саҳеҳи набавӣ, аҳкоми шаръи шариф ва ҳамоҳангии мазоҳиб сурат гирад, то ин ки оромишу осоиш ва сулҳу суботро дар ҷаҳони ислом таъмин намояд. Дар ин сурат мо метавонем бо тарғиби ғояҳо ва арзишҳои олии ислом, хусусан, бо роҳи гуфтушунид ва музокироти сулҳ, баланд бардоштани сатҳи маърифати исломӣ, густариши робитаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ ба мақсади гузоштаи худ ноил гардем. Яке аз сабабҳои асосии шиддат ёфтани муноқишаҳо байни мусулмонон ин таассуби мазҳабӣ мебошад. Мусулмонон бештар барои пешбурди кишварҳои худ, ҷаҳони ислом ва дар маҷмӯъ, вазъи умумии сайёра таҳаммулпазирӣ ва мубодила миёни динҳои дигари ҷаҳонӣ ба масъалаҳои усулӣ бояд аҳамият диҳанд ва масоили ҷузъиро дар ҳолати зарурӣ фурӯгузор намоянд. Ба ин хотир, бояд таассуби мазҳабӣ, ки асоси тафриқаандозӣ ва мухолифатҳо миёни мусулмонон аст, коҳиш дода шавад. Дар ҳоли ҳозир, бино ба ақидаи мутахассисони сиёсатшинос ва улуми иҷтимоӣ ифротгароӣ ранги хушунат ба худ гирифтааст ва қассосу интиқомро ифода менамояд. Сабаби ин ҳолат дигар шудани назари одамон ба дин ва даромехтани ибодоту эътиқодот бо сиёсатҳои замон мебошад. Омили дигаре, ки дар бештари кишварҳои мусулмонӣ ба назар мерасад ва ба ифротгароӣ нисбат дорад, ин кам таъмин шудани мардум ба шуғли доимӣ мебошад. Ин омилҳо барои шиддат ёфтани ифротгароӣ дар кишварҳои мусулмонӣ мусоидат намуда, хушунатро бармеангезанд. Агар хушунатро ҳамчун як категория тафсир намоем, он ба ду навъ тақсим мешавад: фикрӣ ва амалӣ. Аз ин дидгоҳ, муҳаққиқон хушунатро як фарҳанги мадҳуш номидаанд, зеро агар рафтор буд, имкони дармони он вуҷуд дошт. Хушунати нофармон ва бадфарҷомро танҳо метавон бо масъалаи такфир муқоиса ва муқобала кард, ки имрӯз ҷаҳони исломро фаро гирифтааст. Такфир фақат як гароиш нест, балки асоси маърифатӣ дошта, маҳз барои барангехтани низоу тафриқа роҳандозӣ шудааст. Ба хотири муайян кардани омилҳои хушунат дар мисоли Тоҷикистон бояд ба нуктаҳои зерин аҳамият дод: - собиқаи таърихии ифротгароии динӣ; - баррасии паёмадҳои ифротгароии динӣ дар ҷомеаи исломӣ ва ҷаҳон; - ифротгароӣ аз назари Ислом ва “Қуръон” ва зиндагии мусолиматомези ақаллиятҳои динӣ дар ҳавзаи исломӣ; - роҳҳои мубориза бо хушунати ақлӣ, амалӣ ва коҳиш додани таассуби мазҳабӣ; - пешгирии ҷалби ҷавонону занон ба сафи гурӯҳҳои террористӣ ва ифротгароӣ; - баррасии паёмадҳои ифротгароӣ дар масъалаи муҳоҷират. Дар сурати омӯзиши амиқ ва баррасии масъалаҳое, ки дар боло гуфта шуд, дар ҷомеаи мадании Тоҷикистон метавон густариши ҳама гуна ифротгароӣ ва даҳшатфиканиро маҳдуд кард. Зеро асли фарҳанги исломӣ сулҳ ва фарҳанги меҳрубониву мадоро аст, ки онро дар ҷомеаи исломӣ бояд тарғибу ташвиқ кард. Чунончи, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳои худ таъкид намуда буданд: “Ифротгароӣ, хушунат ва даъват ба терроризм хилофи арзишҳои исломӣ ҳастанд ва боиси бадном кардани дини мубини Ислом ва сабаби густариши исломҳаросӣ мешаванд. Ман дар бисёр мулоқоту суханрониҳои худ доим изҳор медорам, ки экстремизму терроризм, зӯровариву хушунат ва қатлу куштор бо дини мубини Ислом ягон робита ё умумияте надоранд”.